Sự xuất hiện của leo núi thể thao kết hợp Olympics đã mang một luồng gió mới đến đấu trường danh giá nhất hành tinh. Giống như cách Top 10 Nhôm Kính kiến tạo những công trình vươn tới tầm cao mới, bộ môn này là biểu tượng cho ý chí chinh phục và vượt qua giới hạn của con người.
Lịch Sử Hình Thành Và Hành Trình Đến Với Đấu Trường Olympic
Để hiểu được sức hút của leo núi thể thao kết hợp Olympics, cần nhìn lại quá trình phát triển lâu dài và đầy cảm hứng của nó.
Từ chinh phục thiên nhiên đến một môn thể thao cạnh tranh
Leo núi thể thao (Sport Climbing) có nguồn gốc từ hoạt động leo núi ngoài trời (mountaineering). Vào những năm 1980, các vận động viên tại châu Âu bắt đầu tổ chức các cuộc thi trên các vách đá tự nhiên. Dần dần, để đảm bảo sự công bằng, an toàn và thân thiện với khán giả, các cuộc thi được chuyển vào trong nhà với các bức tường nhân tạo. Sự thay đổi này đã mở ra một kỷ nguyên mới, nơi kỹ thuật và thể chất được đề cao hơn là sự mạo hiểm.
Leo núi thể thao kết hợp Olympics – Sự ra đời của các giải đấu quốc tế và vai trò của IFSC
Năm 1985, cuộc thi leo núi nhân tạo đầu tiên “SportRoccia” được tổ chức tại Ý, đánh dấu một cột mốc lịch sử. Sự phát triển mạnh mẽ của môn thể thao này trên toàn thế giới đã dẫn đến sự ra đời của Liên đoàn Leo núi Thể thao Quốc tế (IFSC) vào năm 2007. IFSC đóng vai trò then chốt trong việc chuẩn hóa luật lệ, tổ chức hệ thống giải đấu World Cup và quảng bá hình ảnh của leo núi thể thao với mục tiêu cao nhất là đưa bộ môn này vào Thế vận hội.
Cú hích lịch sử tại Tokyo 2020
Sau nhiều năm nỗ lực vận động không mệt mỏi của IFSC và cộng đồng, Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) đã quyết định đưa leo núi thể thao vào chương trình thi đấu chính thức tại Thế vận hội Tokyo 2020 (tổ chức năm 2021). Sự kiện này đã giới thiệu leo núi thể thao kết hợp Olympics đến với hàng tỷ khán giả, tạo ra một cú hích khổng lồ cho sự phát triển của bộ môn này trên toàn thế giới và biến các vận động viên thành những ngôi sao thực thụ.
Giải Mã Chi Tiết Các Nội Dung Của Leo Núi Thể Thao Kết Hợp Olympics
Sức hấp dẫn của leo núi thể thao kết hợp Olympics đến từ sự đa dạng và thử thách của các nội dung riêng biệt, đòi hỏi những bộ kỹ năng hoàn toàn khác nhau.
1. Leo núi thể thao kết hợp Olympics – Leo Tốc Độ (Speed Climbing) – Cuộc đua 100m thẳng đứng
- Mục tiêu: Leo lên đỉnh một bức tường tiêu chuẩn cao 15 mét, nghiêng 5 độ trong thời gian nhanh nhất có thể.
- Thể thức: Hai vận động viên sẽ thi đấu đối kháng trực tiếp trên hai làn leo giống hệt nhau về vị trí các mấu bám (hold). Người chiến thắng là người chạm vào tấm bấm giờ trên đỉnh trước. Kỷ lục thế giới hiện nay đã xuống dưới 5 giây đối với nam và dưới 7 giây đối với nữ.
- Đặc điểm: Đây là nội dung thuần túy về sức mạnh bộc phát, tốc độ và trí nhớ cơ bắp. Các VĐV phải lặp đi lặp lại một chuỗi động tác duy nhất (được gọi là “beta”) hàng nghìn lần để tối ưu hóa từng mili giây. Các VĐV tốc độ thường có hình thể rất khác, chuyên biệt cho việc bùng nổ trong thời gian ngắn.
2. Leo Khối Đá (Bouldering) – Giải toán bằng cơ thể
- Mục tiêu: Leo thành công (lên đến mấu bám cuối cùng – “top”) nhiều “khối đá” (problem/boulder) nhất có thể trong một khoảng thời gian giới hạn (thường là 4-5 phút cho mỗi problem).
- Thể thức: VĐV sẽ leo trên các bức tường thấp (khoảng 4.5 mét) mà không cần dây bảo hiểm (có nệm dày bên dưới). Mỗi “problem” là một chuỗi từ 4 đến 8 bước di chuyển cực kỳ khó, đòi hỏi sức mạnh, sự cân bằng và kỹ thuật phức tạp. Có các điểm giữa đường (zone) để tính điểm phụ.
- Đặc điểm: Bouldering là bài kiểm tra về sức mạnh tuyệt đối, kỹ thuật phức tạp và khả năng giải quyết vấn đề. VĐV phải quan sát, phân tích tuyến leo (“đọc route”), tưởng tượng ra các động tác và thực hiện chúng một cách chính xác. Nó giống như một ván cờ vua kết hợp với thể dục dụng cụ.
3. Leo núi thể thao kết hợp Olympics – Leo Dẫn Đường (Lead Climbing) – Cuộc marathon trên vách đứng
- Mục tiêu: Leo lên vị trí cao nhất có thể trên một bức tường cao hơn 15 mét trong vòng 6 phút.
- Thể thức: VĐV leo với dây bảo hiểm được buộc vào người, và họ phải tự móc dây vào các điểm an toàn (quickdraw) trên đường đi. Họ chỉ có một lần thử duy nhất và không được xem người khác leo trước. Nếu hai VĐV leo cao bằng nhau, người có thời gian nhanh hơn sẽ xếp trên.
- Đặc điểm: Lead là nội dung thử thách sức bền, chiến thuật và tâm lý. VĐV phải biết cách tiết kiệm năng lượng, tìm các vị trí nghỉ (“rest”) hiệu quả, đọc tuyến leo và giữ vững tinh thần khi đối mặt với những động tác khó ở trên cao, khi cơ thể đã mệt mỏi.
Sự Thay Đổi Về Thể Thức Thi Đấu Từ Tokyo 2020 Đến Paris 2024
Thể thức của leo núi thể thao kết hợp Olympics đã có một sự thay đổi lớn, được cộng đồng đánh giá cao vì mang lại sự công bằng và hấp dẫn hơn.
Leo núi thể thao kết hợp Olympics – Thể thức “nhân điểm” gây tranh cãi tại Tokyo 2020
Tại Tokyo 2020, cả ba nội dung được gộp thành một bộ huy chương duy nhất. Bảng xếp hạng chung cuộc được tính bằng cách nhân thứ hạng của VĐV ở cả ba nội dung (ví dụ: hạng 1 Tốc độ, hạng 5 Bouldering, hạng 2 Lead sẽ có điểm là 1x5x2=10). VĐV có điểm số thấp nhất sẽ giành chiến thắng. Thể thức này bị chỉ trích nặng nề vì nó buộc các chuyên gia Bouldering/Lead phải thi đấu Tốc độ, một môn rất khác biệt, và ngược lại.
Leo núi thể thao kết hợp Olympics – Paris 2024: Tách Tốc Độ và sự ra đời của “Boulder & Lead”
Lắng nghe phản hồi từ cộng đồng, IOC đã quyết định tách Tốc độ thành một bộ huy chương riêng tại Paris 2024. Giờ đây, các VĐV tốc độ có thể tập trung hoàn toàn vào sở trường của mình, tạo ra một cuộc cạnh tranh công bằng hơn.
Hai nội dung còn lại, Bouldering và Lead, được kết hợp thành một bộ huy chương mới với tên gọi chính thức là “Boulder & Lead”. Thể thức mới này được đánh giá cao hơn vì Bouldering và Lead có nhiều kỹ năng tương đồng hơn về sức mạnh, kỹ thuật và sức bền. Đây là định dạng mới của leo núi thể thao kết hợp Olympics.
Leo núi thể thao kết hợp Olympics – Hệ thống tính điểm mới cho “Boulder & Lead”
Hệ thống tính điểm cũng được thay đổi hoàn toàn để trở nên trực quan hơn. VĐV sẽ tích lũy điểm ở từng nội dung, với tổng điểm tối đa là 200. Ở Bouldering, họ nhận điểm khi leo đến các điểm “zone” và “top”. Ở Lead, họ nhận điểm cho mỗi lần di chuyển lên cao ở 40 mấu bám cuối cùng. Tổng điểm của cả hai nội dung sẽ quyết định người chiến thắng.
Những Ngôi Sao Sáng Và Các Cường Quốc Của Làng Leo Núi Olympic
Leo núi thể thao kết hợp Olympics đã sản sinh ra nhiều vận động viên kiệt xuất, truyền cảm hứng cho hàng triệu người và định hình các cường quốc mới trong môn thể thao này.
Janja Garnbret (Slovenia) – “Nữ hoàng” không thể tranh cãi
Janja Garnbret được xem là vận động viên leo núi nữ vĩ đại nhất mọi thời đại. Cô đã giành huy chương vàng tại Tokyo 2020 và thống trị gần như tất cả các giải đấu World Cup mà cô tham gia. Sự toàn diện gần như tuyệt đối ở cả Bouldering và Lead khiến cô trở thành một tượng đài và là ứng cử viên số một cho mọi cuộc thi.
Adam Ondra (Cộng hòa Séc) – Huyền thoại sống của giới leo núi
Adam Ondra nổi tiếng với khả năng leo những tuyến đường khó nhất thế giới cả trong nhà và ngoài trời. Anh được biết đến với sức mạnh, sự dẻo dai phi thường và những tiếng hét đặc trưng khi thi đấu. Dù chưa có duyên với huy chương Olympic, anh vẫn luôn là một thế lực đáng gờm.
Các cường quốc mới nổi: Nhật Bản và Hoa Kỳ
Nhật Bản đã thể hiện sự thống trị ở nội dung Bouldering của nam với các VĐV như Tomoa Narasaki và Kokoro Fujii, những người nổi tiếng với phong cách leo đầy sức mạnh và sáng tạo. Trong khi đó, Hoa Kỳ cũng đang vươn lên mạnh mẽ với các tài năng trẻ như Colin Duffy và Natalia Grossman, những người có sự toàn diện ở cả Bouldering và Lead.
Phân Tích Yếu Tố “Kiến Trúc” Của Tường Leo Núi Hiện Đại
Bản thân các bức tường leo núi thi đấu cũng là những công trình kiến trúc ấn tượng, thể hiện sự phát triển của công nghệ và vật liệu.
Vật liệu và công nghệ chế tạo
Các bức tường leo núi hiện đại được làm từ các tấm panel composite sợi thủy tinh hoặc gỗ ép cao cấp, được phủ một lớp bề mặt nhám để tạo ma sát. Các mấu bám (holds) được làm từ polyurethane với vô số hình dạng, kích thước và màu sắc, được các chuyên gia (route setters) bố trí để tạo ra thử thách.
Nghệ thuật của “Route Setting” – Các kiến trúc sư của thử thách
Route setter (người thiết kế tuyến leo) được ví như những kiến trúc sư. Công việc của họ là tạo ra những chuỗi chuyển động vừa thử thách, vừa đẹp mắt, có khả năng phân loại trình độ của các VĐV hàng đầu thế giới. Họ phải am hiểu sâu sắc về chuyển động của cơ thể người, các loại hình sức mạnh và kỹ thuật leo núi.
Sự “minh bạch” và trải nghiệm khán giả
Tương tự như xu hướng sử dụng kính trong kiến trúc để tạo không gian mở, một số bức tường leo núi tốc độ đặc biệt được làm bằng kính cường lực trong suốt. Điều này cho phép khán giả quan sát chuyển động của VĐV từ mọi góc độ, thể hiện sự minh bạch và mang lại một trải nghiệm xem hoàn toàn mới, độc đáo.
Kết luận
Sự góp mặt của leo núi thể thao kết hợp Olympics đã mở ra một chương mới đầy hứa hẹn, đưa vẻ đẹp của bộ môn này đến với toàn thế giới. Top 10 Nhôm Kính tin rằng, hành trình chinh phục những tầm cao mới của các vận động viên sẽ tiếp tục là nguồn cảm hứng bất tận cho tất cả chúng ta.